Ριγβέδα

Συλλογή θρησκευτικών, κυρίω,ς ύμνων, οι οποίοι εμφανίστηκαν στις άρειες φυλές την περίοδο της μετανάστευσής τους στην Ινδία. Οι ύμνοι αυτοί είναι γραμμένοι σε σανσκριτικές διαλέκτους. Η «Ρ.» είναι το πρώτο μνημείο της ινδικής λογοτεχνίας, το αρχαιότερο και το σημαντικότερο. Η τελική διαμόρφωσή της υπολογίζεται ότι συντελέστηκε το 10o αι. π.X., ορισμένοι όμως από τους ύμνους είναι ακόμα αρχαιότεροι και ανήκουν στη 2η χιλιετία π.Χ. Η «Ρ.» αριθμεί 1.028 ύμνους, που αποτελούν 10 βιβλία ή κύκλους (μάνδαλα). Η συγγραφή του κάθε βιβλίου αποδίδεται σε ένα γένος ιερέων. Πρόκειται για προσευχές στους θεούς των αρείων φυλών, οι οποίοι είναι προσωποποίηση φυσικών φαινομένων. Ορισμένοι τύποι θεών αντανακλούν, μερικές φορές, πολύ πρώιμα στάδια της μυθοπλασίας. Ένας αριθμός ωστόσο ύμνων δεν έχει άμεση σχέση με τελετουργικούς σκοπούς. Οι κοσμογονικοί ύμνοι (κυρίως του 10ου βιβλίου), μαρτυρούν ότι στην Ινδία είχε αρχίσει κιόλας η ανάπτυξη της φιλοσοφικής σκέψης. Είκοσι περίπου ύμνοι έχουν διαλογική μορφή και γι’ αυτό θεωρούνται ως εμβρυϊκή μορφή δράματος. Πολλοί από τους ύμνους περιέχουν και πολύτιμα ιστορικά στοιχεία. Η «Ρ.» είναι καρπός, μακρόχρονης παράδοσης επαγγελματικής ποιητικής δημιουργίας. Μέσα από το κείμενό της αναφαίνεται η υψηλή στιχουργική τέχνη και το ανεπτυγμένο σύστημα των εκφραστικών μέσων της ποιητικής γλώσσας. Οι ύμνοι αυτοί είναι πολύτιμη πηγή για τη μελέτη της αρχαίας μυθολογίας –στα πρώτα χρόνια της λογοτεχνικής εξέλιξης στην Ινδία. Η μυθολογία της «Ρ.» παραλληλίζεται με εκείνη της Αβέστα. Πολλοί θεωρούν ότι είναι κοινή η προέλευση μερικών μορφών στο βεδικό και ελληνικό πάνθεο (Ντιάους - Ζευς, Ούσας - Ηώς, Γκαντάβρα - Κένταυρος), καθώς επίσης και των μύθων άλλων ινδοευρωπαϊκών λαών.